A pesca das estacadas e a técnica da fisga no río Tea constitúen un regreso ao pasado. Pero non a un pasado recente: remontámonos a tempos remotos do ser humano. Sábese que a lamprea é un dos peixes máis antigos dos que habitan o planeta. Este vampiro de mar dentro orixinouse fai uns 400 ou 500 millóns de anos, é dicir, moito antes que os dinosauros, e apenas evolucionou desde entón. Ata que un día comezou a ser capturada. Ao principio o home debeu de facelo usando as súas mans, pero ante o escurridizo do peixe, nun momento dado comezou a usar algún instrumento para poder picalo e sacalo da auga, que inicialmente puido ser un pau de punta afiada. Desde hai uns centos de anos ten un remate metálico e coñécese como fisga.
Esta pesca tradicional única en Galicia que persiste no río Tea, ao seu paso por Ponteareas e Salvaterra de Miño, e que só se permite polas noites, conta nesta temporada cun total de 132 pescadores de 200 aspirantes que lograron a asignación dun tramo do Tea no que colocar unha estacada. As estacadas son pasos de madeira ou metálicos provisionais que se colocan sobre o río e nos que se soben os pescadores en grupos de catro, esperando que pasen as lampreas.
A pesca con fisga faise desde unha estacada que é un paso de madeira ou metálico provisional que se coloca sobre o río
Elas ascenden pegadas ao fondo e os pescadores válense de luces para iluminar a zona, hai décadas só eran faros de carburo, agora nalgún punto mesmo se utilizan instalacións de luz eléctrica e xeradores. Desde esa ponte poderán cravar lampreas cunha vara de eucalipto que ten un remate metálico de 18 dentes, unha habilidade que require precisión e aguante.
A adxudicación de tramos realízase cada ano mediante sorteo na casa dos pescadores da Freixa, en Ponteareas. Os 68 pescadores que quedaron sen posto este ano fixérono conscientemente, ao non satisfacerlles os tramos que quedaban libres por seren os últimos en saír no sorteo. “Cambia moito escoller entre os primeiros. A 19 é das mellores estacadas, pero se sabemos que desde o punto que nos toca non imos pescar nada porque é malo, preferimos non collelo e aforrar as taxas” explica Jaime Fernández, que recibiu en herdanza esta tradición que non pensa deixar.
Ata catro pescadores poden estar nunha estacada
Jaime leva 20 anos pescando lamprea deste xeito, como tamén o fai o seu irmán catorce anos maior, e tamén o facía o seu pai. O ano que máis lampreas colleron capturaron 270, pero tamén di que pode pasar que unha temporada na que non collas, se vas a unha mala estacada. A media de capturas está entre 100 e 200 lampreas por ano. “No podes comer todas, polo que agasallas aos amigos con moitas. É unha pesca única en España e que ten un punto de primitivo que a fai moi especial. No Tea, polas condicións do río, non poderías pescar coas pesqueiras -outra arte de pesca da lamprea-, só a man ou coa fisga como facemos nós”.
A maioría dos pescadores son veciños da comarca, pero tamén participan afeccionados do país veciño. De feito, este ano asistiu unha veciña lusa en representación de catro pescadores de Portugal, que no sorteo se fixeron cunha das boas posicións no leito do río, a estacada número 2. Desde o ano pasado a tempada de pesca dura dez días máis para satisfacer a petición dos pescadores. Nesta ocasión durará desde o pasado 3 de febreiro ata o 10 de maio. A meirande parte dos pescadores son afeccionados e as lampreas que capturan son para consumo propio. Estas lampreas non poden ser comercializadas salvo que pasen por lonxa.
A media de capturas por estacada está entre 100 ou 200 lampreas que non se poden comercializar salvo que pasen por lonxa
As estacadas impares poden pescar en días alternos, luns, mércores e venres, e as pares, martes, xoves e sábado. O horario é de 9 da noite ás 8 da mañá. Os domingos está prohibido pescar. A lamprea xeralmente vai río arriba, aínda que tamén hai algunhas que baixan. É importante que a estacada teña algo de pedra para poder pescar, porque na area é máis difícil collela. “Tamén inflúen os metros de auga que poida haber no lugar que che toque. Pasan moitas horas con frío e humidade agardando para que pase unha lamprea. Por iso cambia tanto o lugar do río onde esteas para que pague a pena o esforzo”, apunta Jaime Fernández.
A previsión é que esta sexa unha tempada “favorable” para a pesca de lamprea no Tea, explicou o axente ambiental, Marcial Carrera, tendo en conta que se produciu un efecto chamada de lampreas ao entrar abundante auga doce no mar, o que convida aos exemplares desta especie a remontar río arriba para desovar, en lugar de esperar ao ano seguinte. Este ano as lampreas do Tea teñen un gran tamaño porque na temporada pasada foi pouca a lamprea que remontou para desovar e os exemplares son polo tanto máis maduros.
As lampreas son coñecidas como vampiros do mar
A pesar de compartir moitas características cos peixes, taxonomicamente as lampreas non se inclúen neste grupo, senón que forman un grupo independente e moi antigo, situándose na base da orixe dos vertebrados. Do mesmo xeito que o salmón, é un peixe anádromo, vive no mar e reprodúcese no río.
Unha vez eclosionados os ovos do peixe, as larvas, que son moi diferentes ao adulto, viven nos ríos de 6-8 anos, e cando chegan á súa fase de madurez, convértense en adultos e vanse ao mar.
Na fase larvaria carece de dentes e aliméntase succionando organismos microscópicos. Pero unha longa metamorfose convérteo nun animal parasito, dotándolle de agudos dentes e dunha lingua áspera que lle permiten furar o corpo das súas vítimas e succionar o seu sangue e líquidos corporais, por iso moitos as chaman os vampiros do mar. Adhírese ás súas vítimas ata que se sacia ou as mata. Para evitar que o sangue do animal anfitrión se coagule produce unha substancia anticoagulante. As lampreas no mar poden comer ata dez quilos de peixe e por iso en moitos paísen non gustan nada, pola súa voracidade co atún en Xapón ou coas troitas en Canadá e Estados Unidos.
Deixa unha resposta