O papel da mellora xenética animal na sociedade pasa desapercibido. No saber popular é máis nomeada por bulos e mitos que pola súa contribución ao benestar da sociedade. Sabía que máis dun 40% do aumento do rendemento da gandería é debido á mellora xenética?
Este artigo explicará que é a mellora xenética animal, como se aplican as técnicas xenómicas e o seu papel na dispoñibilidade de alimento.
Que é a mellora xenética animal
A mellora xenética animal é o proceso de selección para elixir os animais que deixarán un maior número de descendentes nas seguintes xeracións segundo un obxectivo de selección que se quere mellorar. Este obxectivo de selección adoita incluír unha maior produción, de mellor calidade, maior benestar dos animais para que non sufran enfermidades e, nos últimos anos, aumentar a sustentabilidade e o respecto polo medioambiente.
Trata de identificar a mellora xenética os individuos que portan as mellores combinacións de xenes para cumprir ese obxectivo. Estes xenes transmitiranse nas sucesivas xeracións.
A mellora xenética é tan antiga como a gandería. Fai uns 10.000 anos os seres humanos do Neolítico capturaban animais e os domesticaban para reducir a incerteza dos períodos de escaseza de alimentos. Á súa vez, quedaban con aqueles animais que eran máis dóciles, produtivos ou tiñan algunha característica de interese.
Na actualidade, a selección xenética utiliza todo o coñecemento científico e técnico dispoñible. Empezando por unha recollida masiva de datos. Centos de terabytes de información xéranse todos os meses en granxas e centros agropecuarios.
Esta información pode incluír:
- O pedigrí de cada animal (identificación do pai e nai).
- Datos sobre a produción. Por exemplo: litros de leite, número ou peso dos ovos, pesos de animais adultos, etcétera.
- Datas de nacemento.
- Tratamentos veterinarios.
- Parámetros morfolóxicos.
- Información adicional, como as emisións de metano.
A mellora xenética é un dos campos onde se utiliza o big data desde antes de que lle puxésemos nome
Selección xenómica
Na última década, as técnicas de secuenciación do xenoma e de xenotipado contribuíron a coñecer as variantes xenéticas que porta cada animal. Así, podemos detectar de forma máis precisa os animais coas mellores combinacións de xenes.
Esta tecnoloxía denominouse selección xenómica e require de ferramentas estatísticas, matemáticas e computacionales cada vez máis potentes.
A mellora xenética é unha combinación de ciencias biolóxicas, matemáticas e computacionales. Os expertos neste campo deben dominar todas estas ciencias. En realidade, a demanda laboral de persoas que dominen os tres campos é crecente.
Para coñecer o mérito xenético dos animais é necesario coñecer o seu rendemento produtivo. Pero non é suficiente. Ata o 2010, necesitábase a información dos seus parentes para ter cálculos fiables, principalmente da súa descendencia. Debiamos esperar a que os fillos destes animais entrasen en produción e poder calcular así unha predición fiable do seu mérito xenético. Nalgunhas especies, como o vacún, isto podía supoñer ata cinco anos de espera.
Coas ferramentas de secuenciación, podemos coñecer como son as variantes do xenoma dos individuos ao nacer simplemente cunha mostra de sangue ou pelo. A selección xenómica permite calcular o mérito xenético dos individuos de forma moito máis precisa e a idades máis temperás usando información do seu ADN.
Foto: Africa Studio/ Shutterstock
Mellora xenética e dispoñibilidade de alimento
Mesmo durante a pandemia provocada pola Covid-19, a gandería xogou un papel fundamental para abastecer de alimento á poboación. Durante este tempo, sentimos a necesidade de acumular comida para o confinamento, case como facían os nosos antepasados ante a incerteza ou medo á falta de alimento.
A gandería fornece carne, leite e ovos cun rendemento cada vez máis alto grazas en boa parte a esta selección xenética acumulada ao longo das últimas décadas. Por exemplo, a eficiencia en pitos broiler incrementouse ao redor dun 77% en 60 anos e a produción leiteira duplicou a súa eficiencia debido en gran parte á selección xenética. Unha maior eficiencia implica tamén maior sustentabilidade, xa que reduce o uso de recursos naturais para producir a mesma cantidade de alimento.
Un exemplo claro é o gando vacún de leite. A principios dos anos oitenta, o rendemento por vaca era duns 3.400 litros. E en España había case dous millóns de vacas leiteiras. Na actualidade, unha vaca seleccionada produce máis de 10.000 litros de leite por lactación. O censo de vacas leiteiras caeu ata case o 40%. Necesitamos menos vacas e prodúcese moita maior cantidade de leite.
O seguinte infograma compara a redución no numero de individuos e o incremento en produción en 30 anos.
Comparación en número de vacas leiteiras en España e a súa produción entre 1984 e 2019.
Os xenes que garda a súa neveira
A miúdo, o mero feito de oír falar de xenes, xenética ou selección en aspectos relacionados cos alimentos crea desconfianza acerca da súa calidade ou seguridade. Pero os seres humanos comemos xenes desde moito antes de existir a ciencia como tal.
É importante divulgar unha mensaxe de transparencia sobre como é o proceso da mellora xenética para mellorar a confianza do consumidor na seguridade alimentaria.
As nosas neveiras están cheas de xenes, vexetais ou animais. As plantas e os animais sempre tiveron xenes. A mellora xenética simplemente selecciona aquelas variantes que son favorables ao ser humano, e que permitiron aos animais que nos proporcionan alimento estar mellor adaptados e ser máis resilientes co medio. Sen esquecer que os niveis de seguridade alimentaria na Unión Europea son agora máis altos que nunca.
Tampouco esquezamos que somos humanos porque chegamos ata aquí comendo carne, leite, ovos e peixe entre outras cousas. O traballo da mellora xenética durante as últimas décadas contribuíu a que a poboación poida abastecerse de alimento con proteína de alta calidade, mesmo nestes difíciles momentos que estamos a vivir.
Deixa unha resposta