Desde a chegada do outono, cando empeza a colleira, ata finais de inverno, a castaña é un dos froitos secos máis consumidos nos países mediterráneos, por enriba mesmo das améndoas.
En España, por exemplo, recolléronse aproximadamente 100.000 toneladas en 2022. As comunidades autónomas de Galicia, Castela e León e Andalucía son as principais produtoras.
Unha delicia moi nutritiva
Cando baixan as temperaturas, os castiñeiros (Castanea sativa) alcanzan o seu período de máxima maduración no sur de Europa e Asia. Mentres que nos países centroeuropeos e balcánicos resulta máis normal tomar doces típicos ou viño quente durante as datas anteriores ao Nadal, nas cidades máis mediterráneas é moi común pasear e respirar o aroma característico que despiden os postos de rúa de castañas asadas (aínda que tamén se poden tomar cocidas).
Ademais, eses procedementos de preparación modifican as propiedades sensoriais e nutricionais do alimento, mellorando as súas características organolépticas, os nutrientes biodispoñibles e a súa vida útil. E aínda que non se caracterice por ter aceites esenciais, a castaña presenta unha composición rica en hidratos de carbono, ácidos graxos, proteínas, fibra e vitaminas.
A iso hai que engadir que as follas do castiñeiro utilizáronse na medicina popular como expectorante para o tratamento da tose, antipirético para reducir os procesos febrís, antidiarreico e mesmo como tratamento tradicional contra a infertilidade.
Un inciso: non hai que confundir a árbore Castanea sativa co castiñeiro de indias (Aesculus hippocastanum), aínda que ambos producen froitos que se adoitan chamar castañas. Típico dos Balcáns, o segundo produce unha castaña de cor marrón brillante e redonda, tamén dentro dunha cápsula espiñenta, pero non é comestible e pode causar molestias dixestivas se se inxere.
As sementes e a cortiza do castiñeiro de Indias conteñen principios activos con propiedades antiinflamatorias e venotónicas que se utilizan para o tratamento da insuficiencia venosa crónica. Este trastorno caracterízase por inchazón de pernas, sensación de pesadez, dor, cansazo, proído, tensión e cambras nas pernas.
Beneficios para a saúde
Actualmente, o valor económico da castaña está a aumentar non só polas súas virtudes nutricionais, senón tamén polas calidades beneficiosas para a saúde que atesoura.
Así, as investigacións que estudaron os subprodutos deste manxar outonal revelan un bo perfil de compostos bioactivos con propiedades antioxidantes, antidiabéticas, anticarcinogxénicas, antimicrobianas e cardioprotectoras.
Entre estes compostos destacan ácidos orgánicos e polifenoles —por exemplo, os ácidos gálico e eláxico—, así como taninos hidrolizables e condensados. Ademais, son unha fonte rica de vitaminas B, C e E, que axuda a previr a aparición de enfermidades neurodexenerativas e teñen un efecto antienvejecimiento.
Doutra banda, pode ser un alimento apto para persoas celíacas. Non contén glute, o que mellora a resposta do sistema inmunolóxico do corpo ás proteínas.
Tamén se describiu que as castañas exercen un efecto prebiótico, xa que os seus extractos axudan aos lactobacilos (un xénero de bacterias presente no noso organismo) a resistir o seu paso polo estómago, mentres que a fibra contribúe a que o corpo tolere mellor o líquido biliar.
E, por último, outro estudo publicado por investigadores españois e portugueses demostrou que utilizando técnicas de extracción sostibles pódense descubrir moitos máis compostos beneficiosos no froito de Castanea sativa.
Todo se aproveita
As castañas procésanse para convertelas en alimento, fariñas, aceites, etc. mediante tres etapas: calibrado, eliminación das cascas externas a altas temperaturas e pelado das cascas internas con vapor de auga e procedementos mecánicos. Durante este proceso, xérase unha gran cantidade de material de refugallo, como a casca interna, a casca externa e as follas.
Eses residuos agroindustriais poden ser utilizados por outras industrias, como a farmacéutica, alimentaria, cosmética ou nutracéutica. Neste último caso, serve de ingrediente en formulacións tópicas para previr e tratar enfermidades da pel producidas por un desequilibrio nas células.
A castaña tamén podería ser útil na industria téxtil; concretamente, no tratamento do coiro, para a fabricación de adhesivos. Todas estas aplicacións poden aumentar os beneficios, reducindo ao mesmo tempo a contaminación e mellorando a sustentabilidade social, económica e ambiental.
En conclusión, a castaña revélase como un froito seco moi versátil. Ten substancias con propiedades terapéuticas e é un recurso moi útil para numerosas industrias. Con todo, aínda se necesitan máis investigacións para comprender o seu potencial valor nutricional e é recomendable consumila con moderación.
*Guillermo Cásedas López é profesor asociado da Universidade San Jorge.
Cláusula de divulgación: Guillermo Cásedas López non recibe salario, nin exerce labores de consultoría, nin posúe accións, nin recibe financiamento de ningunha compañía ou organización que poida obter beneficio deste artigo, e declarou carecer de vínculos relevantes máis alá do cargo académico citado.
Deixa unha resposta