Desperdiciamos máis dun terzo dos alimentos que se producen en todo o planeta. Segundo datos do Ministerio de Pesca e Alimentación, España posiciónase no sétimo lugar de Europa en canto a volume de desperdicio de alimentos con 7,7 millóns de toneladas/ano. En 2021, os fogares españois tiraron ao lixo máis de 1.200 millóns de quilos de alimentos sen consumir, 28 kg/l per cápita.
As cifras actuais de desperdicio alimentario supoñen unha perda económica e social que podería conducir a un aumento dos prezos dos alimentos para os consumidores, facéndoos menos accesibles aos grupos máis vulnerables e desfavorecidos. Polo tanto, conducen a un aumento da inseguridade alimentaria.
Os alimentos que se producen e comercializan, pero non se consomen, provocan impactos ambientais innecesarios ao longo de toda a súa cadea de valor. Segundo o informe Emisións de gases de efecto invernadoiro no sistema agroalimentario e pegada de carbono da alimentación en España, o desperdicio de alimento é responsable da cuarta parte das emisións totais do sistema agroalimentario.
Ademais, os alimentos desperdiciados supoñen un custo en recursos empregados. Absorben unha inxente cantidade de insumos que non frutificarán, impedindo o uso do solo para outros fins. Deforestáronse dous millóns de hectáreas para producir alimentos que non se consumiron; case un 30% da superficie agrícola do mundo úsase anualmente para producir alimentos que se perden ou desperdician.
Por todo iso, a prevención do desperdicio de alimentos percíbese como unha responsabilidade ética para a sociedade. Entre os Obxectivo de Desenvolvemento Sostible (ODS), o 12 enfócase na produción e o consumo responsable, é dicir, en promover dietas sostibles e saudables e reducir o desperdicio alimentario. Esta é unha estratexia cñave para lograr beneficios ambientais, unha seguridade alimentaria sostible e unha mellora da saúde pública a nivel mundial.
Entre as súas metas, o ODS12 expón de aquí a 2030 “reducir á metade o desperdicio de alimentos por habitante correspondente aos niveis da venda polo miúdo e o consumidor e reducir a perda de alimentos ao longo das cadeas de produción e subministración”.
A concienciación da opinión pública sobre esta problemática hai anos case inexistente aumentou. Ademais, a vinculación do desperdicio coa falta de alimentos a nivel global e co seu gran impacto ambiental fan que se incrementaron exponencialmente o número de estudos sobre a cuantificación e estratexias de redución do desperdicio alimentario ao longo da cadea de valor, sobre todo durante a última década.
Estes avances en concienciación e coñecemento únense á tramitación de leis contra o desperdicio alimentario, por exemplo, en Francia ou Italia, desde o 2016. En España, este ano prevese a aprobación da Lei de Prevención das Perdas e o Desperdicio Alimentario, cuxo obxectivo fundamental é fomentar actuacións para evitar a perda de alimentos en toda a cadea alimentaria, desde a colleita ata o consumo.
Estratexias para reducir o desperdicio
En España en 2020 reducimos un 8,6% o desperdicio de comida, como recolle o recente Informe do desperdicio alimentario en España 2021 do Ministerio de Agricultura, Pesca e Alimentación, aínda que evidentemente non é suficiente.
Débense seguir impulsando medidas para facer fronte ao desperdicio de alimentos, tal e como se recolle no Libro Branco da Alimentación sostible en España impulsado pola Fundación Daniel e Nina Carasso e a Fundación Alternativas, involucrando tanto a administracións públicas, empresas e operadores relacionados coa cadea alimentaria, como á sociedade no seu conxunto. Entre estas medidas pódense destacar as seguintes:
- Campañas de sensibilización e concienciación cidadá para evitar o desperdicio alimentario no fogar. Por exemplo, a través de información sobre a compra responsable de alimentos, destacando a necesidade de realizar compras de pequeno volume, mellor planificadas, así como dando a coñecer receitas de aproveitamento.
- Promoción e publicidade de aplicacións e novas tecnoloxías que poidan axudar ao aproveitamento de alimentos e a diminuír o desperdicio en superficies de distribución, en restauración ou nos fogares. Por exemplo, aplicacións móbiles nas que restaurantes, hoteis e supermercados venden o exceso de comida que non conseguiron vender ao final da quenda ou do día, ofrecendo comida de calidade a bo prezo.
- Fomentar a venda a prezos baixos de produtos con data próxima á súa caducidade ou deterioración.
- Esixir ás empresas de hostalería e cátering que opten por contratos públicos a inclusión nos pregos de prescricións técnicas de plans específicos para reducir ao máximo ou eliminar o desperdicio alimentario.
- Fomentar as axudas económicas para que todos os espazos públicos (universidades, colexios, concellos, administracións públicas…) teñan os mellores medios posibles para un mínimo desperdicio de alimentos nas súas instalacións (posibilidades de reciclaxe, espazos para a compostaxe, campañas de publicidade, análise e publicación de datos achega do desperdicio, etc.).
É necesario implementar políticas públicas para fomentar unha transición alimentaria entre a cidadanía cara á redución do desperdicio alimentario e o fomento do consumo responsable. Isto, xunto á modificación da dieta cara a pautas máis saudables e sostibles, pode ser unha estratexia eficaz para loitar contra o cambio climático, evitar a conflitividade social a gran escala e garantir ás próximas xeracións a nivel mundial o abastecemento de alimentos.
*Isabel Cerrillo García é profesora e investigadora da Área de Nutrición e Bromatoloxía da Universidade Pablo de Olavide.
Cláusula de divulgación: Isabel Cerrillo García é membro do Think Tank Alimentta, impulsado pola Fundación Daniel y Nina Carasso.
Deixa unha resposta