Piña, batidos de verduras ou café para adelgazar. Té verde, xenxibre ou bagas de Goji para desintoxicar. Canela, cúrcuma ou linaza para controlar a diabetes. Internet está cheo deste tipo de afirmacións. No mellor dos casos son “erróneas”, e no peor, o resultado de intereses comerciais.
Cal é a función dos alimentos?
Os alimentos actúan a modo de transportadores de nutrientes. O sistema dixestivo encárgase de liberar estes nutrientes da matriz alimentaria para que o intestino poida absorbelos. Unha vez nas nosas células, os nutrientes participan en numerosos procesos biolóxicos que permiten o seu funcionamento adecuado.
Por mencionar algúns deles, as vitaminas B, o magnesio ou o zinc asisten en reacciónelas bioquímicas que teñen lugar nas nosas células. As vitaminas C e E son antioxidantes que as protexen do dano oxidativo. O ferro é imprescindible para que a hemoglobina poida transportar osíxeno no sangue. E así unha lista infinita.
Se nos centramos na popular vitamina C, por exemplo, como consecuencia das súas funcións contribúe ao funcionamento do sistema nervioso, ao do sistema inmunitario e ao metabolismo enerxético. O que non fai a vitamina C, por moi antioxidante que sexa, é previr o envellecemento ou os arrefriados.
Relación directa entre alimentos e enfermidades
Segundo a Organización Mundial da Saúde (OMS), unha dieta malsana é un factor de risco fundamental para as Enfermidades Non Trasmisibles, responsables do 70% das mortes no mundo. As catro ENT máis frecuentes son: enfermidades cardiovasculares, cancro, diabetes e enfermidades respiratorias.
En 2017, un meta-análise concluíu que o aumento do consumo de verduras e hortalizas, froita, froitos secos e peixe diminúe o risco de mortalidade. Outra revisión en 2019 concluíu que o patrón alimentario da Dieta Mediterránea pode ser recomendado para a prevención da diabetes tipo 2 a longo prazo. Por certo, que a Dieta Mediterránea tamén mostrou efectos beneficiosos na prevención de enfermidades cardiovasculares.
Non acaba aí a cousa. A Fundación Mundial de Investigación en Cancro (WCRF) reflectiu no seu informe de 2018 que hai evidencias importantes de que os cereais integrais (gran enteiro), os alimentos que conteñen fibra e os produtos lácteos diminúen o risco de cancro colorrectal. Da mesma maneira, relaciona inxestas elevadas de verduras, hortalizas e froitas con menor risco de varios tipos de cancro que afectan o tracto respiratorio e a parte superior do aparello dixestivo.
En canto ao peso corporal, a WCRF dinos que o “consumo de alimentos con fibra dietética probablemente protexe contra a ganancia de peso, o sobrepeso e a obesidade”. Tras a revisión da evidencia, chegaron á mesma conclusión con respecto aos patróns dietéticos de “tipo Mediterráneo”.
É moi tentador converter os catro parágrafos anteriores en afirmacións do tipo “a froita prolonga a vida”, “a fibra prevén o cancro” ou “a Dieta Mediterránea prevén a diabetes”. Pero debemos ser conscientes de que, se o fixésemos, estariamos ás dotar dun cariz categórico que os estudos non sustentan e que, por tanto, serían erróneas.
Xeneralizar é un erro
Ademais das evidencias xa citadas, existen multitude de traballos publicados onde se estudan os efectos de alimentos, extractos ou principios activos presentes nos alimentos. Para demostrar efectos beneficiosos non basta cun só traballo de investigación, senón que son necesarios varios deles cuxos resultados apunten na mesma dirección.
A libre disposición destes traballos na internet pode provocar confusión entre a poboación que os consulta. Porque para poder interpretar adecuadamente os resultados obtidos neses estudos é necesario unha certa bagaxe en investigación.
Por exemplo, a procura dos efectos sobre a saúde do xenxibre nunha base de datos especializada (Pubmed) devolve máis de 800 artigos, dos cales máis de 200 son revisións. As conclusións dunha delas, de 2019, dinos que son necesarios máis estudos para determinar os beneficios do xenxibre sobre as náuseas e os vómitos, a síndrome metabólico e a dor.
Para avaliar outros beneficios do xensibre habería que ler o resto de artigos e revisións. Dubido que todo aquel que fala na internet das marabillas para a saúde deste alimento fíxoo. De feito, posiblemente non lese ningunha.
Por tanto, é fundamental interpretar adecuadamente os resultados da investigación para evitar xeneralizacións incorrectas. Ademais, hai que ser especialmente coidadosos coa linguaxe, porque un mal uso pode suxerir ou dar a entender efectos beneficiosos non sustentados pola evidencia.
Onde deben buscar información os non especialistas
Se queremos informarnos do uso terapéutico dos alimentos, extractos ou principios activos, a Axencia Española do Medicamento e os Produtos Sanitarios é a encargada oficialmente de autorizalos con este fin. A Autoridade Europea de Seguridade Alimentaria (EFSA) avalía os efectos beneficiosos non terapéuticos dos alimentos e a Comisión Europea publícaos no rexistro de declaracións de propiedades saudables.
A nivel divulgativo, as páxinas institucionais da OMS, a EFSA, o Ministerio de Sanidade, a Axencia Española de Seguridade Alimentaria e Nutrición (AESAN) son fontes fiables de información. Tamén o son as de universidades ou sociedades científicas libres de intereses.
A modo de conclusión, quen subscribe recomenda ignorar calquera información que indique, suxira ou dea a entender que algún alimento ten magníficos efectos sobre a saúde. O que si está demostrado é que un patrón alimentario saudable é un factor importante para reducir o risco de enfermidades. Aínda que aplicalo ao día a día require un gran esforzo, os resultados fan que valla a pena.
Deixa unha resposta