Imaxine que entra nun supermercado para facer a compra. Quere comprar dúas botellas grandes de auga. Localiza o lineal das bebidas e cando está a piques de coller instintivamente dúas botellas de plástico (concretamente PET, pero imos chamalo plástico), párase durante un segundo e pensa: plástico?
Non quere seguir usando plástico, así que mellor escolle as de vidro. Pero en base a que tomou esa decisión?
Se queremos facer unha análise máis profundo, debemos entender ben dous conceptos: a análise de ciclo de vida e a unidade funcional.
Desde a fábrica ao frigorífico
A análise de ciclo de vida (ACV) é unha ferramenta que nos permite observar e analizar a vida enteira do produto, moito antes de que chegue ás súas mans.
No caso dunha botella, empezamos polo momento que extraemos da natureza os materiais que se van a utilizar para fabricala (fase de extracción). A continuación, analízanse os procesos de fabricación da botella (fase de produción) e despois o transporte a unha planta de recheo de auga e á tenda onde comprará a súa botella de auga (fase de transporte).
Agora xa ten a botella na súa man e pode beber tranquilamente (fase de uso). Finalmente, que facemos coa botella? Podémola reciclar, ou tirar ao lixo (fase de fin de vida).
O ACV ten en conta todas as fases e estuda que materiais e enerxía utilízanse en cada unha. Tamén toma nota das emisións que se producen en cada fase e cuantifica o dano que estas emisións fan ao medioambiente.
O concepto de unidade funcional
Cando queremos saber que produto é mellor para o medioambiente (por exemplo, botella de plástico ou de cristal) non se pode comparar o produto en si. Vémolo cun exemplo. Imaxinamos o seguinte escenario: unha viaxe entre Xixón e Madrid de 500 quilómetros. Queremos saber que transporte é máis sostible: un coche de 5 prazas ou un autobús de 60 prazas.
Non podemos comparar unha viaxe en coche cunha viaxe en autobús, porque cada un deles leva distinto número de persoas. Poderiamos establecer como unidade de comparación o desprazamento de 60 persoas entre Xixón e Madrid. Desta forma, comparariamos unha viaxe en autobús (500 kms), con 50 viaxes en coche, ou sexa 25.000 kms (o vehículo é de cinco prazas, pero o condutor só deixa a catro ocupantes, logo ten que volver a Xixón a por máis).
Esa unidade de comparación denomínase unidade funcional e é importante definila ben antes de facer calquera comparación.
No caso da botella, a unidade funcional que nos serve de comparación podería ser unha botella que almacena 33 centilitros de auga. É importante subliñar a función: almacenar unha determinada cantidade de auga porque o noso primeiro pensamento podería ser “comparo un quilogramo de plástico cun quilogramo de vidro”. Erro. Debemos pensar canta cantidade de plástico necesito para almacenar 33 cls de auga e canta de vidro. Iso si é unha boa comparación.
Ben, sabemos cal é a unidade funcional e tamén que debemos analizar todas as fases do ciclo de vida do produto, entón que é mellor para o medioambiente, a botella de vidro ou a botella de plástico?
Que significa “ser mellor”?
Aínda non se desvela o gañador. É necesario poñerse de acordo no que significa “ser mellor para o medioambiente”. Podemos elixir as emisións de CO₂ como baremo: cantas máis emisións, peor para o medioambiente. Pero que ocorre se o que menos CO₂ emite é o que máis materiais ou auga necesita, ou dana máis a saúde humana… Entón, que é mellor para o medioambiente?
Podemos chegar a unha combinación de todos estes efectos. A metodoloxía ReCiPe ten en conta, entre outros factores, o cambio climático, a acidificación, a toxicidade, o dano á saúde por ozono, o esgotamento de recursos fósiles e minerais. Estes agrúpanse en: esgotamento de recursos, deterioración de ecosistemas e dano á saúde humana. É un dos métodos máis coñecidos de avaliación do impacto do ciclo de vida e a porta para descubrir se é mellor o vidro ou o plástico.
E o gañador é…
O plástico. Pero… como pode ser? Iso non é o que esperaba…
Coca-Cola foi, en 1969, a primeira empresa en utilizar unha análise de ciclo de vida para decidirse entre vidro ou plástico. Presentou a súa botella de plástico nos anos 70. O New York Times publicaba a noticia que presentaba os beneficios da plástica fronte ao vidro, principalmente polo maior impacto ambiental do vidro na fase de transporte.
Desde entón fixéronse máis análise que corroboran aquel primeiro estudo. Ollo, que non estamos a dicir que o plástico sexa bo, senón que, cunha análise profunda, o vidro é peor.
O maior problema do plástico é o seu fin de vida. A pesar de todas as campañas de publicidade, o nivel de reciclaxe en Europa é do 30%. Iso implica que se acaba incinerando (39%) ou termina en entulleira (31%). En ambos os casos, libéranse substancias tóxicas ao aire e á terra.
Un 70% é unha cantidade moi alta e por iso a Unión Europea está a tomar medidas para modificar os patróns de consumo. Porque poida que a culpa non sexa toda do material, senón de como nos desfacemos del.
Chegamos xa á caixa do supermercado e mentres esperamos na cola, pensamos no que aprendemos: ver toda a vida do produto, analizar a función cando se comparan, ser consciente da importancia do fin de vida do plástico…. É a nosa quenda. Colocamos as nosas botellas de plástico no mostrador e o caixeiro pregúntanos, quere unha bolsa de plástico ou de papel?
Deixa unha resposta