Un equipo internacional, con participación española, secuenciou o xenoma dunha mostra de trigo exipcio de 3.000 anos de antigüidade. A análise de ADN deste cereal antigo demostra que os humanos xa o sometían a un proceso de domesticación no ano 1.000 a. C. Segundo os científicos, o traballo serve para atopar variantes xenéticas que poidan adaptarse mellor ao cambio climático.
O farro ( Triticum turgidum subsp. dicoccon) foi o cereal máis popular no antigo Exipto. Cando os romanos invadiron o país africano adoptaron o uso deste cereal, ao que chamaron “trigo dos faraóns” ou farro (de aí a palabra fariña). Na actualidade, a maioría das variedades de trigo que se cultivan son o resultado dunha hibridación entre o farro e unha herba salvaxe.
A investigadora do Centro de Investigación en Agroxenómica (CRAG), Laura R. Botigué, e o arqueobotánico da University College London (UCL) en Reino Unido, Dorian Fuller, atoparon unha mostra deste trigo antigo, procedente dunha escavación dirixida pola arqueóloga Gertrude Caton-Thomson en 1924, nunha colección do Museo Petrie de Arqueoloxía Exipcia da UCL, e convenceron aos conservadores para que os deixasen extraer ADN duns grans de farro.
As pinturas exipcias recollían moitos traballos dos que se facían no campoo como o da malla do trigo
Grazas á colaboración do laboratorio de Mark Thomas do Instituto de Xenética da UCL puideron extraer un ADN de suficiente calidade para secuencialo e facer as análises posteriores. A revista Nature Plants detallou os resultados da secuenciación do xenoma desta variedade de trigo que se cultivou hai máis de 3.000 anos en Exipto, segundo informa a axencia Sinc.
A domesticación do pan dos faraóns
O ADN extraído do farro antigo mostra así sinais claros de domesticación. “A variedade salvaxe deste cereal liberaba o gran da espiga para dispersar as sementes, pero a variedade que temos secuenciado xa retiña o gran, permitindo segar a planta sen perder o gran. Este é un dos trazos máis característicos da domesticación dos cereais”, explica Fuller, do Instituto de Arqueoloxía da UCL, tamén coautor do estudo.
A comparación do ADN deste farro antigo co xenoma de variedades modernas do mesmo cereal permitiu suxerir que unha vez domesticado en Oriente Próximo, o trigo dispersouse en varias ondas. Unha primeira onda percorrería a costa norte do Mediterráneo e Europa, e unha segunda onda iría cara a África e Asia.
“Este resultado é sorprendente, xa que tradicionalmente asumiuse que o Neolítico estendeuse en paralelo polas dúas costas do Mediterráneo, e en cambio esta pisana antiga está a contarnos outra historia”, recalca a científica española segudo que recolle SINC.
O coñecemento que achega este estudo tamén terá aplicacións futuras. “Caracterizar os xenomas de mostras antigas permitiranos descubrir que diversidade xenética perdemos nas variedades actuais que cultivamos, e recuperar xenes que poden ter un interese agronómico moi elevado no contexto actual de crise climática”, sinala Botigué, unha das autoras do traballo.
Facer fronte ao cambio climático
O proceso de domesticación de plantas permitiu gozar de cultivos que achegan a nutrición necesaria, pero tamén se perdeu unha gran parte de variantes xenéticas que poderían ser útiles no futuro, especialmente no contexto de cambio climático. Recuperar esta variabilidade xenética é unha obxectivo clave no sector da agromejora, din os autores. “Observamos que as variedades antigas mostran uns patróns únicos de variabilidade xenética que non mostran as variedades vexetais modernas”, indica Botigué. “Recuperar esta variabilidade xenética do pasado, será unha ferramenta moi valiosa para os cultivos actuais”, engaden os autores.
O farro será un cereal que haberá que estudar: é resistente a certas pragas, e é capaz de crecer en chans empobrecidos e con auga escasa. De momento, os autores do estudo xa tentaron facer pan para probalo.
Os investigadores demostran que esta variedade xa fora profundamente domesticada hai 3.000 anos e que, en realidade, o seu xenoma é moi similar ao das variedades de farro modernas que se cultivan na India, Omán e Turquía.
Deixa unha resposta