Cada ano, ao achegarse certos períodos estacionais, póñense de moda algúns alimentos “novos e exóticos”. É o caso da quinoa, as bagas de goji, o aceite de coco, a espirulina, as sementes de chía, a col kale… Estes prometen “unha lista interminable de nutrientes”, unha “longa vida” e unha “saúde de ferro”.
A que nos referimos co concepto “superalimentos”?
Fagamos unha procura na internet da palabra “superalimento”. En poucos segundos atoparemos máis de 4.000.000 coincidencias. A cifra que aumenta ata 56.900.000 se introducimos o termo en inglés. Isto suxírenos o potencial interese que espertan este tipo de produtos en diferentes colectivos da poboación.
Encabezando a listaxe de resultados, atopamos a definición de Wikipedia. Aquí, o concepto “superalimentos” descríbese como “un termo de mercadotecnia para referirse a certos alimentos que aparentemente proporcionan numerosos beneficios á saúde humana, como resultado dunha alta densidade nutricional”.
Esta e outras definicións similares son as que consumidores, personaxes públicos e empresas utilizan para referirse a aqueles alimentos que “teñen unha cantidade significativamente maior de nutrientes específicos”. Como cales? Vitaminas e minerais; proteínas ou substancias denominadas bioactivas, como as fibras ou os polifenois, cuxo efecto beneficioso sobre a saúde está demostrado.
Que sabemos deles?
En contraposición á información divulgativa pouco contrastada, se buscamos a definición de “superalimento” na Axencia Española de Seguridade Alimentaria e Nutrición (AESAN) veremos que o termo non está definido na normativa. Tampouco o recoñecen entidades europeas recoñecidas, como a Autoridade Europea de Seguridade Alimentaria (EFSA).
Ademais, algunhas das alegacións de saúde da etiquetaxe ou publicidade destes alimentos (“mellorar a túa saúde”, “reduce o risco de enfermidades”…) poden entrar en conflito coas directrices establecidas nos Regulamentos da Unión Europea. Sobre todo, como é de supoñer, cos relativos á información presente na etiquetaxe dos alimentos.
Estas mensaxes e alegacións fan pensar que o consumo de superalimentos é suficiente para garantir a achega de todos os nutrientes necesarios nunha dieta adecuada. Iso, ao noso xuízo, é totalmente oposto á mensaxe que teriamos que dar.
Existen realmente?
Ata a data, só hai un alimento que demostrou ter todos os nutrientes necesarios para a vida e nas cantidades adecuadas para o ser humano. Trátase do leite materno, ata os 6 meses de idade.
Con todo, ningún dos produtos proclamados superalimentos demostraron ter unha cantidade dun determinado nutriente máis elevada que moitos outros alimentos de consumo frecuente. Algúns deles si presentan unha composición que pode resultar interesante na dieta. Agora ben, non deberían exporse como un substituto máis rápido e cómodo dunha dieta equilibrada.
Ata a data, só hai un alimento que demostrou ter todos os nutrientes necesarios para a vida e nas cantidades adecuadas para o ser humano: o leite materno
Por que dicimos que non existen os superalimentos?
Esta é unha pregunta fácil e complicada ao mesmo tempo.
Por unha banda, a sociedade xa non busca só produtos nutritivos. Existe un gran interese por aqueles alimentos coa capacidade de mellorar o estado de saúde previndo a aparición de moitas enfermidades crónicas.
Ademais, necesitamos e demandamos algo rápido. Á fin e ao cabo, levar unha dieta saudable e facer exercicio require tempo, constancia e forza de vontade. Aí está o noso talón de Aquiles.
Por outra, para as empresas, a saúde, como marca, vende. Así, unha parte do proceso de márketing baséase en resaltar aqueles aspectos dun alimento que poidan conferirlle un beneficio sobre a saúde.
É o caso do kale ou a col rizada, pertencente ao grupo de hortalizas crucíferas, como o brócoli ou a coliflor.
É certo que existe unha gran evidencia sobre o papel das crucíferas na saúde. Por exemplo, a col rizada e a verza teñen un maior contido de calcio, folato, riboflavina, vitamina C, K e A que outras crucíferas, mentres que o seu contido en fitoquímicos é similar.
Sen dúbida, as hortalizas crucíferas poden proporcionar unha variedade de compostos beneficiosos para a saúde, pero é difícil concluír que unha é máis saudable que outra.
Con todo, a información flúe tan rápido a través das redes e os medios de comunicación, que é fácil influír rapidamente na elección do consumidor.
Os investigadores estamos a facer un esforzo importante por divulgar, por facer que a información que xeramos ou coñecemos chegue ao público xeral. Pero parece que a velocidade á que o facemos non é suficiente para reverter moita da desinformación que circula. Contido que, polo momento, non está baseado en evidencias científicas sólidas.
* Sonia González Solares é profesora titular da Universidade de Oviedo e, xunto a María Gómez Martín investigadora do grupo Dieta, Microbiota Humana e Saúde do Instituto de Investigación Sanitaria del Principado de Asturias (ISPA).
Cláusula de divulgación: as persoas asinantes non son asalariadas, nin consultoras, nin posúen accións, nin reciben financiamento de ningunha compañía ou organización que poida obter beneficio deste artigo, e declararon carecer de vínculos relevantes alén do cargo académico citado.
Deixa unha resposta