Desde finais do século pasado, España converteuse nun país de referencia na Unión Europea polo volume de auga mineral envasada que produce e consome.
O sector da auga mineral en España, no seu conxunto, tivo unha progresión notable nos últimos anos. É un sector dinámico, cunha facturación anual próxima aos 1.000 millóns de euros.
A calidade e diversidade das augas minerais foi un importante factor de desenvolvemento. Segundo a Asociación Nacional de Empresas de Augas de Bebida Envasadas, ANEABE, España ocupa o cuarto lugar da UE en produción de auga mineral, por detrás de Alemaña, Italia e Francia, e o terceiro en consumo, despois de Italia e Alemaña.
A auga mineral natural representa a maior cantidade de auga embotellada consumida en España (97%). A auga de manancial constitúe unha parte mínima da auga mineral comercializada (2%) e a auga preparada representa unha fracción exigua do sector da auga embotellada para consumo (1%).
Tipos de augas envasadas
Segundo o Real Decreto 1798/2010, do 30 de decembro, polo que se regula a explotación e comercialización de augas minerais naturais e augas de manancial envasadas para consumo humano, poden distinguirse distintos tipos de augas envasadas:
- Augas minerais naturais. Son aquelas microbiolóxicamente sas que teñen a súa orixe nun estrato ou xacemento subterráneo. Brotan dun manancial ou son captadas artificialmente mediante sondaxe, pozo, gabia ou galería, ou ben, mediante a combinación de calquera destes sistemas. Caracterízanse polo seu contido en minerais, oligoelementos e outros compoñentes, pola súa constancia química e pola súa pureza orixinal.
- Augas de manancial. Son as de orixe subterránea que emerxen espontaneamente na superficie ou se captan mediante labores practicados para o efecto. As súas características naturais de pureza consérvanse intactas, dado a orixe subterránea da auga, mediante a protección natural do acuífero contra calquera risco de contaminación.
- Augas preparadas. Son augas distintas ás augas minerais naturais e de manancial, porque poden ter calquera tipo de procedencia e sométense aos tratamentos fisicoquímicos autorizados necesarios para que reúnan as características de potabilidade.
España conta cunha ampla variedade de augas minerais, o que se explica polos abundantes dominios hidroxeolóxicos existentes no seu territorio (figura 1).
Desde hai máis de 150 anos, o IGME (Instituto Xeolóxico e Mineiro de España) é garante do estudo das augas mineiro-medicinais. Desenvolve actividades dirixidas ao coñecemento, protección e uso racional dos acuíferos, tendo en conta a súa función xeolóxica e ambiental.
Figura 1. Dominios hidrominerais en España. García Marín.
Evolución da produción de augas envasadas en España
Nun estudo que publicamos recentemente na revista Water, analizamos a evolución do sector durante o século XXI.
O consumo de augas minerais envasadas expandiuse e xeneralizou a finais do século XX grazas ao desenvolvemento dos envases de plástico e da loxística para o seu transporte e distribución. O sector alcanzou en España a súa cifra histórica de produción no ano 2018, cun volume de máis de 8 200 millóns de litros.
En 2014 houbo un repunte no consumo de augas minerais, sobre todo, debido á recuperación económica que viviu o país, ao incremento do número de turistas e ao maior interese dos consumidores polas bebidas saudables. O incremento foi posible pola construción de novas plantas envasadoras, que pasaron de 126 en 2001 a 165 en 2019, o que supón un crecemento do 30,9 %.
Un reducido número de provincias concentran a maior parte das plantas recoñecidas pola Unión Europea (figura 2).
- Destaca a provincia de Xirona (Cataluña), que contabiliza 22; 15 delas localizadas na comarca da Selva.
- Granada (Andalucía) ten 10, das que 8 están en municipios de Serra Nevada.
- En terceiro lugar, están as provincias de Valencia (Comunidade Valenciana) e León (Castela e León), que rexistran 9 cada unha.
- Castelló (Comunidade Valenciana), As Palmas (Illas Canarias) e Mallorca (Illas Baleares) dispoñen de 7 en cada caso.
- Huesca (Aragón), Xaén (Andalucía), Ourense (Galicia) e Toledo (Castela-A Mancha) achegan seis cada unha.
- En Lugo e Pontevedra (Galicia), así como en Asturias, hai cinco plantas.
- Lleida (Cataluña), Cuenca (Castela-A Mancha), Teruel e Zaragoza (Aragón), e a Rexión de Murcia albergan catro plantas.
Outras provincias presentan cifras aínda máis baixas e algunhas como Biscaia e Áraba (País Vasco), Ávila (Castela e León), Cádiz, Sevilla e Huelva (Andalucía), e Alacante (Comunidade Valenciana) non contan con instalacións deste tipo.
Figura 2. Localización das plantas de envasado de auga en España. García Marín.
Cales son as plantas máis importantes?
Os datos anteriores débense ler con cautela, xa que o máis importante non é o número de plantas embotelladoras, senón a súa relevancia. Esta vén dada pola características da auga de cada explotación, o prestixio da marca coa que se comercializa e a capacidade de distribución por parte da empresa propietaria das captacións e plantas envasadoras.
O Parque Natural do Montseny (Xirona) e os Parques Nacionais de Serra Nevada (Selecta) e da Serra de Guadarrama (Segovia) son tres zonas referentes na localización de plantas envasadoras de auga. Trátase de tres áreas montañosas da España húmida que reciben a maior parte das precipitacións en forma de neve, o que permite un filtrado lento da auga que posteriormente é recollida a través de distintos tipos de captacións.
A finais do século pasado, o próspero negocio da auga envasada en España atraeu ás multinacionais Danone, Nestlé, Coca-Cola e San Benedetto, que alcanzaron en pouco tempo posicións líderes no mercado español. A súa entrada disparou as operacións empresariais de compravenda de mananciais e a creación de novas plantas de envasado.
Existe un gran número de empresas dedicadas á comercialización de auga mineral, pero só 45 delas envasan máis de 10 millóns de litros. Suman unha produción de 7.802 millóns de litros, o que supón o 91,5% da total da auga envasada, cunha facturación global que ascende a 1.283,6 millóns de euros (equivalente ao 10,4% do conxunto da Unión Europea).
Efectos do sector no medioambiente
As empresas dedicadas ao sector xeran impactos ambientais negativos: a fabricación das súas botellas produce un exceso de residuos e no transporte xéranse emisións notables de CO₂. Ademais, o gasto enerxético é elevado na produción de botellas ou o tratamento de residuos plásticos unha vez utilizados.
Con todo, algunhas empresas están a tomar medidas para reducir estes efectos prexudiciais. Destaca o compromiso coa sustentabilidade ambiental e circularidad das augas minerais 2030 Naturalmente. A través deste convenio, o sector da auga mineral establece obxectivos medibles en diferentes áreas de actuación: envases, enerxía, pegada de carbono, auga, mobilidade sostible ou protección da biodiversidade.
========================================
Artigo firmado por Ramón García Marín, profesor titular de Universidade, Área de Xeografía Humana, Universidade de Murcia, e Cayetano Espejo Marín, catedrático de Universidade, Área de Xeografía Humana, Universidade de Murcia
Deixa unha resposta