Os estudos sobre epidemias de febre tifoidea comezaron a finais do século XIX. En 1879, o patólogo Karl Joseph Eberth descubriu o bacilo Salmonella typhi, que infecta os intestinos e o sangue causando febre tifoidea. Máis tarde, o seu descubrimento foi verificado por outros bacteriólogos.
Pronto se descubriu que a febre tifoidea pode propagarse a través de auga contaminada ou fontes de alimentos, é dicir, transmítese por vía dixestiva. Como a Salmonella typhi, elimínase a través das feces, unha persoa infectada tamén pode transmitir a enfermidade se, por exemplo, prepara comida coas mans sen lavar.
Salmonella typhimurium. Foto: Wikimedia Commons
Aínda que a bacterioloxía progresaba rapidamente a principios do século XX, non se coñecían todas as formas nas que se poden propagar enfermidades contaxiosas como a febre tifoidea. Por exemplo, non se descubriu aínda a posibilidade de que persoas portadoras sas ou asintomáticas puidesen transmitir esta doenza.
Mary Mallon, a tifoidea
Mary Mallon naceu en 1869 en Cookstown (Irlanda do Norte). En 1884 emigrou a Estados Unidos para iniciar unha nova vida xunto a uns tíos. En 1900 empezou a gañarse a vida como cociñeira nunha casa en Mamaroneck (Westchester, Nova York): en menos de dúas semanas, todos os residentes contraeron febre tifoidea. En 1901 mudouse a Manhattan e traballou para varias familias acomodadas, que tamén enfermaron da mesma doenza ao pouco tempo de chegar ela ás súas casas.
Esta enfermidade estaba vinculada a barrios pobres nos que o amontoamento e a falta de bos servizos hixiénicos provocaban serios problemas sanitarios. Así que o dono da casa –que non quería perder a adiñeirada clientela que pasaba nela as súas vacacións– contratou os servizos do enxeñeiro sanitario George Soper, especialista en brotes de febre tifoidea. A súa inspección para determinar a causa do brote foi exhaustiva: analizou a auga potable, os inodoros e o pozo negro, e descartounos como fonte de infección.En 1906, fincouse en Oyster Bay (Long Island) e empregouse como cociñeira para a familia do rico banqueiro Charles Warren, que pasaba alí as súas vacacións de verán. Seis das once persoas que ocupaban a casa –a esposa de Warren, dúas das fillas, dúas doncelas e o xardineiro– enfermaron de febre tifoidea.
Mallon empregouse como cociñeira para a familia do banqueiro Charles Warren, e seis persoas da casa enfermaron de febre tifoidea.
Soper empezou a sospeitar de Mary Mallon ao saber que a cociñeira fuxira sen dar explicacións unhas tres semanas despois do brote de febre tifoidea. O enxeñeiro rastrexou o historial de emprego de Mallon e descubriu que traballara para outras sete familias desde 1900 e que nesas casas declaráronse vinte e dous casos desa enfermidade, provocando a morte dunha nena.
O microbiólogo Robert Koch investigara pouco tempo antes algúns brotes de febre tifoidea nunha panadería de Estrasburgo. A panadería estaba limpa e a subministración de auga en boas condicións. Koch descubriu que, anos antes, a panadeira contraera a febre tifoidea e recuperouse. Con todo, a pesar estar sa, o seu organismo conservaba xermes tifoideos que ela contaxiaba debido á súa falta de hixiene. Coñecedor deste caso, Soper supuxo que, probablemente, Mary transmitía a infección ao non lavar convenientemente as súas mans antes de manipular os alimentos.
A cociñeira foi arrestada e confinada na illa North Brother, fronte a costa do Bronx, en nome da seguridade pública.
O enxeñeiro debía analizar mostras de sangue e feces da cociñeira para ratificar as súas sospeitas. Ante a negativa de Mary a cooperar, Soper púxose en contacto co Departamento de Saúde da Cidade de Nova York. As mostras tomadas a Mallon confirmaron a presenza do bacilo Salmonella typhi no seu corpo, aínda que nunca mostrara ningún síntoma. Foi arrestada e confinada na illa North Brother (fronte á costa do Bronx, Nova York) en nome da seguridade pública.
Mallon encargou un estudo a un laboratorio privado. Os resultados foron negativos, non había presenza de febre tifoidea no seu organismo. Mary esixiu a súa liberdade, convencida da inxustiza cometida: “Esta afirmación de que son unha ameaza perpetua na propagación de xermes tifoideos non é certa… Son unha persoa inocente. Non cometín ningún delito e trátanme como unha criminal. É inxusto, indignante, incivilizado”. A Corte Suprema de Nova York denegou a súa solicitude e decidiu apoiar a decisión do Departamento de Saúde.
En 1910, un novo inspector de saúde decidiu levantar a reclusión a Mary co compromiso de que non volvese traballar como cociñeira.
Maneira na que Mary Mallon infectabaás familias para as que traballaba. Foto: Wikimedia Commons
Pero Mary non cumpriu a súa promesa: convencida de que non era portadora da enfermidade e incapaz de atopar un traballo digno, volveu empregarse como cociñeira baixo o nome de Mary Brown.
En 1915, un brote de febre tifoidea declarouse na Maternidade Sloane de Manhattan. Afectou a 25 persoas e dúas delas faleceron. As investigacións conduciron ata a cociñeira. A opinión pública púxose abertamente na súa contra alcumándoa, cruelmente, Tiphoid Mary, María Tifoidea.
O 27 de marzo de 1915, as autoridades do Servizo de Saúde Pública puxeron en corentena total –por segunda vez na súa vida– a Mary. Faleceu durante ese exilio, o 11 de novembro de 1938, 23 anos máis tarde, dunha pneumonía.
Mary Mallon, vítima ou criminal?
Aínda que Mary era portadora da bacteria que provoca a febre tifoidea, nunca mostrou ningún dos seus síntomas, que inclúen febre, dores de cabeza e diarrea. Inmune á enfermidade, foi a primeira persoa en Estados Unidos identificada como portadora asintomática do patógeno.
Con todo, Mary non foi a portadora máis letal do xerme da febre tifoidea na historia de Nova York. En 1922, o transportista Tony Labella causou dous brotes da enfermidade, contaxiando a máis de cen persoas e provocando cinco mortes. Aínda que centos de portadores sans foran identificados e vivían en liberdade, Mary tivo en contra a unha opinión pública, que non lle perdoou o non manterse lonxe da cociña.
Por que Mallon foi a única procesada polo seu comportamento imprudente? A historiadora Judith Leavitt, autora de Typhoid Mary: Captive To The Public’ s Health, cre que influíron o seu comportamento agresivo e os prexuízos contra ela ao tratarse dunha muller e, ademais, inmigrante.
Aínda que as autoridades debían protexer á poboación deste grave problema de saúde pública, ninguén se acordou de axudar a Mary. Era unha muller solteira, de mediana idade, soa e sen formación para gañarse a vida afastada dos fogóns. Quizais co apoio das autoridades a última parte da súa vida non terminaría en case un cuarto de século de corentena.
————————————–
Este artigo é unha versión revisada de Mary Mallon: ‘ Typhoid Mary’ que se publicou no blogue Mujeres con ciencia da Cátedra de Cultura Científica da UPV/ EHU o 23 de setembro de 2015.
Deixa unha resposta